Ai mà nghĩ rằng huyền thoại về một người chăn dê nhỏ bé sau khi phát hiện cây cà phê một cách ngẫu nhiên lại đặt nền móng cho toàn bộ ngành cà phê đương đại, bắt nguồn cho một lịch sử cà phê lớn mạnh đến thời điểm hiện tại.
Truyền thuyết về quả cà phê – khởi nguồn bị xem là “dược liệu của quỷ dữ”
Theo một truyền thuyết đã được ghi lại trên giấy vào năm 1671, Kaldi – một người chăn dê phát hiện ra một số con dê trong đàn sau khi ăn một cành cây có hoa trắng và quả màu đỏ đã chạy nhảy không mệt mỏi cho đến tận đêm khuya. Kaldi phán đoán rằng, những con dê của mình đã nhai loại quả khiến chúng cảm thấy hưng phấn và tràn đầy năng lượng.
Kaldi bèn đem chuyện này kể với các thầy tu tại một tu viện gần đó. Các tu sĩ đã đem những quả cà phê ném chúng vào lửa vì cho rằng đây là “dược liệu của quỷ dữ”. Sau khi ngọn lửa nướng chín, hạt cà phê bắt đầu tỏa ra một hương thơm lạ lùng mà mê hoặc. Họ thử cho chúng vào trong nước nóng, may mắn thế nào lại ủ thành cafe dạng lỏng theo đúng nghĩa đen. Sau cùng, họ uống thử và tìm hiểu kỹ hơn về tác dụng kích thích não bộ tỉnh táo. Từ đó, các thầy tu quyết định sẽ sử dụng cà phê để làm việc và cầu nguyện năng suất hơn trong ngày.
Câu chuyện lưu truyền này đã được xem như một minh chứng cho việc cây cà phê có khả năng sinh ra ở Ethiopia hoặc Yemen. Và chính từ ” coffee” nghe tương tự như vùng “Kaffa” của Ethiopia, khiến cho lịch sử nhận định rằng thuật ngữ cà phê được sinh ra từ đó. Và đây cũng được xem như khởi nguồn của lịch sử cà phê thế giới.
Lịch sử cà phê và hành trình du nhập
Theo sử sách, cuối thế kỷ 14 là thời điểm đầu tiên có bằng chứng cho thấy cafe được những người buôn nô lệ đưa từ Ethiopia tới Cộng hòa Yemen (quốc gia thuộc Trung Đông, nằm tại Nam bán đảo Ả Rập). Cà phê trở thành thức uống phổ biến của người Ả Rập với cách chế biến đầu tiên chỉ đơn giản là tách lấy hạt và cho vào nấu trong nước sôi. Ả Rập đã trở thành nơi trồng cà phê độc quyền với trung tâm giao dịch cà phê là thành phố cảng Mocha, hay còn được gọi là Mokka.
!! Có thể bạn chưa biết: Trong lịch sử cà phê, Mocha từng nổi tiếng với vai trò là “thánh địa” cà phê từ thế kỷ 15 đến đầu thế kỷ 18. cà phê lúc bấy giờ thường được xuất khẩu đi từ cảng này. Thuật ngữ Moka này được sử dụng để mô tả các loại cà phê được sản xuất ở Yemen. Mặt khác, việc sử dụng thuật ngữ Moka hiện nay cũng mang một ý nghĩa khác khi để mô tả thức uống hỗn hợp của Chocolate và cà phê Espresso.
Trong suốt thời gian đó, người A-rập luôn cố gắng giữ kín những bí mật về cây cà phê. Không ai được phép mang theo những quả hoặc nhân cà phê sống mà chỉ được phép vận chuyển loại cà phê đã được rang xay, người ngoại quốc cũng bị cấm không cho bén mảng đến các đồn điền cà phê.
Vào khoảng năm 1640, mặc dù cà phê rang xay đã xuất hiện nhiều ở nước Anh và Châu Âu nhưng chỉ có người Ả Rập mới biết chính xác loại hạt giống và hình dáng của cây cà phê. Thế nhưng dù nghiêm ngặt đến mức nào thì cũng có người vượt qua được, những khách hành hương được thưởng thức nước cà phê đã lén lút mang hạt giống về trồng, chẳng bao lâu khắp khu vực Trung Đông đều có trồng và truyền đi mỗi lúc một xa hơn.
Với sự bành trướng của Đế quốc Ottoman (Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ) đồ uống này càng ngày càng được ưa chuộng hơn, đến mức nhiều nhà sử học đã ghi nhận “Họ đưa bạn đến trại cai nghiện vì những thứ gây nghiện khác, nhưng với cà phê…họ đưa bạn đến thế giới lao động”. Theo lịch sử cà phê ghi nhận, cà phê được coi trọng ngang như thức ăn và nhà ở thời bấy giờ.
Vào thế kỉ XVI, những quán cà phê đầu tiên trên thế giới được mở. Trong những quán nhỏ ở vùng tiểu Á, Syria và Ai Cập người ta gặp nhau để thưởng thức loại đồ uống kì lạ này.
!! Có thể bạn chưa biết: Thời kỳ đen tối trong lịch sử cà phê: Khi quá phổ biến trong thế kỷ XVI, cà phê mang tiếng là thứ nước pha chế gây rối trong xã hội. Lúc đó bất kỳ ai bán hoặc sử dụng đều bị xử phạt nặng nề. Lệnh cấm cuối cùng được bãi bỏ vào năm 1524 bởi Quốc vương của Đế chế Ottoman.
Vào thế kỉ 17 cây cà phê được trồng phổ biến tại các thuộc địa của Hà Lan, người Hà Lan lúc bấy giờ đi đầu trong việc nhân giống cây cà phê, đưa nước này thống trị ngành thương mại cà phê.
Dần dần, hạt cafe được đưa tới nhiều thành phố khác của châu Âu như: Ý, Anh, Pháp, Đức,… Năm 1723, một sĩ quan hải quân Pháp tên De Clieu được về nghỉ phép ở Paris, đã quyết định đem cây này về xứ Martinique nơi anh trú đóng. Sau nhiều hoạn nạn De Clieu cũng trồng được cây cà phê ở một nơi kín đáo với 3 thủy thủ canh gác ngày đêm.
Hơn 50 năm sau, Pháp trở thành đối thủ cạnh tranh gay gắt với Hà Lan, bất đồng xảy ra không thể giải quyết họ nhờ đến chính quyền Brasil đứng ra dàn xếp. Đây là cơ hội, với những quỷ kế, Brasil đã mang được hạt giống về nước và đây là khởi đầu cho giống cà phê trồng tại Brasil, biến các quốc gia Trung, Nam Mỹ trở thành những đế quốc cà phê lớn bậc nhất thế giới.
Đến năm 1750, cà phê đã có mặt trên khắp 5 châu lục.
Khởi nguồn cho lịch sử cà phê Việt Nam:
Năm 1877, người Pháp đã đưa cây cà phê vào Bắc Kỳ, Việt nam. Giống Arabica được người Pháp mang từ đảo Bourton sang trồng ở phía Bắc sau đó lan ra các tỉnh miền Trung như Quảng Trị, Bố Trạch, … Sau thu hoạch chế biến dưới thương hiệu “Arabica du Tonkin”, cà phê được nhập khẩu về Pháp. Bắt nguồn cho một lịch sử cà phê tại Việt Nam.
!! Có thể bạn chưa biết: Trận sương muối năm 1994 ở Brasil đã phá huỷ phần lớn diện tích cà phê ở nước này, cộng hưởng đợt hạn hán kéo dài năm 1997 đã làm nguồn cung trên toàn thế giới sụp giảm mạnh, giá tăng đột biến đã khích lệ mở rộng diện tích cà phê ở Việt Nam đầu tư kỹ thuật canh tác thâm canh, chuyên canh, … nhờ đó diện tích và sản lượng tăng nhanh. Nếu so với năm 1980, diện tích cà phê của Việt Nam năm 2016 đã tăng gấp 29 lần và sản lượng tăng gấp 165 lần.
Xem thêm về Lịch sử cà phê Việt Nam
Hy vọng qua bài viết các bạn yêu thích cà phê có thêm kinh nghiệm bổ ích và những câu chuyện đa màu quay quanh về nguồn gốc, lịch sử phát triển của cà phê – loại thức uống mà chúng ta thường xuyên thưởng thức.
>> Ghé thăm fanpage của chúng tôi tại: Virota Cafe facebook fanpage
